Nghe một người bạn kể về Frank Gerke Trịnh Công Long, tôi đã rất tò mò nên tìm bằng được người có cái tên khá “ấn tượng” này. Tiếp tôi là một người đàn ông ngoại quốc cao lớn, không quên thắp một nén hương cho nhạc sỹ Trịnh Công Sơn trước khi say sưa nói chuyện...

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã cho tôi họ Trịnh

- Người ta rất lạ khi nghe tên một “ông Tây” với cái tên Việt Nam lại rất gần với tên của một nhạc sỹ rất nổi tiếng được hàng vạn người yêu mến, tại sao ông lại có cái tên này?

Frank Gerke Trịnh Công Long (phải) cùng cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

- Tôi tuổi Rồng được một thầy giáo ở Hồng Kông đặt tên là Long nhưng không có họ và tên đệm. Một ngày tôi đến nhà anh Sơn uống rượu tôi nhớ đó là năm 1997, hai người nói chuyện rất nhiều.
Truớc đó 2 năm tôi cũng đã gặp anh Sơn. Anh Sơn coi tôi như anh em họ hàng và nói “Long có tên rồi nhưng chưa có họ và chữ lót bằng tiếng Việt, thì thôi em cứ lấy họ và chữ lót của anh nhé”. Thế là tôi có cái tên Trịnh Công Long như bây giờ.

- Duyên cớ nào mà ông đã gặp được nhạc sỹ Trịnh Công Sơn?

- Năm 1995, khi hội chợ sách Frankurt - Đức diễn ra tại Sài Gòn, tôi đã làm tư vấn cho hội chợ và rất muốn mời nhiều văn nghệ sỹ nhưng tôi đã không biết ai ở Sài Gòn. Tôi đã chủ động tìm gặp nhà văn Nguyễn Quang Sáng mời ông đến dự lễ khai mạc.
Khi còn là học sinh trung học tại thành phố Bremen (CHLB Đức), tôi có mấy người bạn là người Việt Nam một người trong số họ đã tặng tôi một cuốn băng cassette ca khúc Trịnh Công Sơn - Sơn ca 7. Tôi đã thích và nghe đi nghe lại nhiều lần, khi học tiếng Việt tôi càng thích cuốn băng cassette này.
Tôi muốn mời nhạc sỹ Trịnh công Sơn nhưng không có địa chỉ đành lên hỏi Hội âm nhạc thành phố, nhạc sỹ Hoàng Hiệp đã giúp đỡ tôi.
Buổi chiều tôi đến địa chỉ nhà anh Sơn tại 47C Phạm Ngọc Thạch, khi nhìn anh Sơn tôi đã khoanh tay “Chào bác!”, đột nhiên anh Sơn và mọi người cười ầm lên, anh vỗ vai tôi và nói “Long gọi tôi là anh là được rồi, gọi bằng bác tôi thấy mình già lắm!”.
Anh Sơn đã nhận lời tham gia lễ khai mạc, còn tôi thì từ hôm đó hầu như trưa nào cũng qua nhà anh Sơn nhắm rượu.


Từ trái sang: Bảo Phúc, Trịnh Công Sơn, Frank Gerke Trịnh Công Long và Từ Huy

Anh Sơn còn giới thiệu rất nhiều văn nghệ sỹ cho tôi như nhạc sỹ Bảo Phúc, Từ Huy, Thanh Tùng, Trần Long Ẩn, Tôn Thất Lập... Bây giờ chúng tôi vẫn là bạn.

- Trong những “bữa rượu” nhạc sỹ Trịnh Công Sơn thường hay nói chuyện gì với ông?

- Anh Sơn nói về những ca khúc và cảm xúc, tình cảm đối với xã hội, bạn bè kể cả những người xa lạ. Anh có tấm lòng bao la khi sáng tác những ca khúc không loại trừ thành phần nào cả.
Anh muốn những ca khúc đến với mọi người như một món ăn tinh thần, như những bữa "rau quả" trong đời sống bình dân chứ không phải "thịt cá" tiệc tùng. Anh Sơn luôn nhắc bạn bè hát những ca khúc của anh đễ khỏi lãng quên.
Khán thính giả Đức rất thích ca khúc Trịnh Công Sơn

Một vài nét về Frank Gerke Trịnh Công Long

Sau khi thi tú tài học Hán học, Đông Nam Á học, Ngôn ngữ học và Triết học cũng như tiếng Trung Quốc tại các trường Đại học Berlin, Bonn, Hồng Kông, năm 1993 Frank Gerke Long sang Việt Nam lần đầu tiên, nghiên cứu văn học Việt Nam nhằm viết luận án tiến sĩ So sánh văn học VN và văn học Trung Quốc hiện đại (bảo vệ xong năm 2005).
Frank Gerke Long chơi thân với nhiều văn nghệ sĩ Việt Nam như Trịnh Công Sơn, Nguyễn Quang Sáng, Nguyễn Duy v.v... Vì sinh năm Rồng nên được Trịnh Công Sơn đặt cho tên tiếng Việt là Trịnh Công Long.
Trịnh Công Long đã từng dịch ca từ của Trịnh Công Sơn sang tiếng Đức cũng như thơ ca Nguyễn Bính, Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Nguyễn Duy và văn xuôi Nguyễn Quang Sáng, Phan Thị Vàng Anh.
Hiện nay Frank Gerke Trịnh Công Long sống và làm việc tại Hà Nội.

- Nhiều ca từ trong mỗi ca khúc của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn ngay cả những người bản xứ còn khó hiểu, ông lại là một người ngoại quốc ?

- Trước đây, tôi luôn mong muốn được dịch những ca khúc của anh Sơn sang tiếng Đức. Từ năm 1996 đến năm 1998, tôi làm dự án tại Buôn Mê Thuột, thời gian rảnh tôi lấy những ca khúc của anh ra dịch, có những lần hôm đang dịch nhưng không hiểu lại điện thoại về cho anh Sơn 5 - 10 lần/ngày, lúc nào cũng: “Em có câu này đang dịch nhưng không hiểu”.
Anh Sơn lúc nào cũng vui lòng trả lời đến khi tôi hiểu ra. Tôi nhớ có lần anh nói với tôi: “Long muốn hiểu những bài của mình, Long luôn phải hiểu thế giới riêng của mình nữa”.
Tâm sự và nói chuyện nhiều dần dần tôi cũng hiểu ra được tính cách, phong thái, suy nghĩ của anh Sơn cũng như tình cảm anh dành cho bạn bè.

- Vậy ông đã “thấm” những ca khúc của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn như thế nào?

- Tôi so sánh đời sống, cách ăn mặc, cách chơi của anh Sơn và tôi, vả cảm nhận mỗi ca khúc sâu sắc hơn. Những gì anh Sơn “thổi” vào mỗi ca khúc là cách nhìn về đời sống, con người, xã hội được diễn tả rất chân thực.
Anh Sơn đã sáng lập ra một ngôn ngữ riêng trên cơ sở tiếng Việt, sử dụng những từ ngữ một cách rất “lạ”. “Môi nào hãy còn thơm cho ta phơi cuộc tình” người ta chỉ phơi quần phơi áo, phơi đồ vật chứ không ai “phơi” những cái riêng tư ra cả, chỉ riêng Trịnh Công Sơn là đem “phơi cuộc tình”.
Rồi “Ngày sau sỏi đá cũng cần có nhau”. Sỏi đá là những thứ vô tri vô giác mà nhưng anh Sơn muốn nói đến một tình yêu mãnh liệt. Nhiều từ mà anh Sơn dùng không thích hợp với thói quen, nhưng anh vẫn có một ý đồ để người ta có thể hiểu được, không vượt qua ranh giới nhất định.

- Ông có mang những tác phẩm của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn về giới thiệu với bạn bè của đất nước mình không?

- Có chứ! Khi tôi là giáo viên của ĐH Bonn (CHLB Đức), tôi đã dịch một số ca khúc của anh Sơn sang tiếng Đức và treo lên tường, học sinh rất thích. Một số ca khúc của anh Sơn có những địa danh của Việt Nam nhưng khi tôi dịch, tôi đã “biến” địa danh Việt Nam thành địa danh của Đức vẫn rất hay ví dụ như “Tình ca người mất trí”. Ca khúc của anh Sơn đặc biệt ở chỗ đó!

Chuyện trả tiền tác quyền là hợp lý

- Nhạc sỹ sống bằng nghề viết nhạc và ông thấy Trịnh Công Sơn cũng đã vậy chứ?

- Anh Sơn đã nghĩ âm nhạc là nghề nghiệp, sống bằng nghề. Tôi nhớ khi sáng tác ca khúc “Ướt mí”, anh Sơn đã bán cho một NXB trong Sài Gòn, nếu tôi nhớ không nhầm đó là NXB An Phú với giá 2000 đồng Đông Dương. Anh Sơn đã nộp cho gia đình 1.500 đồng còn 500 đồng giữ, mỗi lần anh mời một cô gái đi ăn hết 50 đồng.
Trước đó gia đình anh Sơn đã để ý vấn đề này còn anh Sơn thì không để ý mấy.

- Ông có để ý thấy, gần đây những người yêu nhạc Trịnh đang xôn xao về việc bà Trịnh Vĩnh Trinh - đại diện cho gia đình NS Trịnh Công Sơn gửi văn bản và đòi tác quyền ở những phòng trà mà hát nhạc Trịnh không?

- Có! Tôi có thường xuyên đọc tin tức. Tôi thấy việc đòi tác quyền là một việc rất hợp lý đối với anh Sơn nói riêng và các nhạc sỹ nói chung.
Nhưng việc đưa ra một con số có cụ thể có phù hợp hay không thì chị Trinh và Trung tâm bản quyền nên ngồi với nhau để đưa ra hướng giải quyết. Chị Trinh cũng đã nói rất rõ lúc nào cũng có thể bàn bạc thương lượng, chị đã phân biệt rất rõ kinh doanh và mang tính quần chúng xã hội.


Trịnh Công Sơn thể hiện ca khúc Hoa vàng mấy độ trong ngày sinh nhật ông năm 1997

Nếu một chương trình tổ chức hát những ca khúc của anh Sơn có bán vé thì việc trả bản quyền là đương nhiên. Tôi biết có những hội sinh viên yêu thích nhạc Trịnh, họ thường xuyên ngồi hát cho nhau nghe thì chị Trinh cũng sẽ vui lòng thôi.

Ai hát cũng được, miễn là hiểu Trịnh

- Nhiều người nói “Nhạc Trịnh Công Sơn chỉ có Khánh Ly hát hay”, ông nghĩ sao?

- Tôi nghĩ đó là sai lầm, mỗi người có một phong cách và cảm thụ khác nhau. Khi bắt đầu nổi tiếng, Khánh Ly đã hát nhạc Trịnh nên khán giả đã quá quen với hình tượng này thậm chí có người còn không muốn chấp nhận ca sỹ nào khác hát nhạc Trịnh.
Khánh Ly hát quyến rũ nhưng không hay về mặt kỹ thuật nhưng người ta vẫn thấy hay bởi giọng mộc mạc của cô. Khánh Ly là người rất vui tính và hiểu được nhạc sỹ Trịnh Công Sơn.

- Tiếp xúc với nhạc sỹ Trịnh Công Sơn rất nhiều, cũng được nhạc sỹ tặng cho một vài kỷ vật, kỷ vật nào và câu nói nào khiến ông nhớ mãi?

- Kỷ vật lớn nhất đó là tình cảm anh Sơn dành cho tôi, anh Sơn luôn nhắc một câu “Ca sỹ nào hát và phối nhạc kiểu gì cũng được miễn là hiểu mình!”.

- Cảm ơn ông về buổi trò chuyện thú vị, chúc ông thuộc được nhiều hơn nữa những ca khúc của người nhạc sỹ tài hoa này!