bài viết
Trịnh Công Sơn qua cái nhìn của một chỉ huy tình báo Việt Nam Cộng hoà - Phần 2
--- Bùi Văn Phú ---
Năm 1979, trước sự việc hằng trăm ngàn người Việt phải đi tù cải tạo sau chiến tranh, ca sĩ Joan Baez cùng với một trăm người khác đã ký tên trong một thư ngỏ, đăng trên các báo lớn ở Mỹ vào tháng 5.1979, kêu gọi Hà Nội tôn trọng nhân quyền. Khi đó phản ứng từ phía Việt Nam đưa ra những bài viết của Nguyễn Khắc Viện (“A Letter to Some American Friends”, Vietnam Courier, 7.79) và Lưu Quý Kỳ (“Ai đạo diễn cho nữ nghệ sĩ Gio-an Ba-ye”, Đại Đoàn Kết, 7.7.1979) để phản bác ca sĩ Baez đã thay đổi lập trường, phản bội lại nhân dân Việt Nam và việc làm của bà đang bị CIA lợi dụng. Trên báo của Việt kiều yêu nước xuất bản ở Canada, Trịnh Công Sơn cũng đã lên tiếng về bức thư ngỏ của Joan Baez như là một việc làm “tiếp tay cho tư bản thọc sâu lưỡi dao vào vết thương của dân tộc Việt Nam chưa được hàn gắn” (Đất Việt, 14.10.1979). Đó cũng là thời gian Trịnh Công Sơn ở Huế và sinh hoạt trong Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên - Huế với Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Ngày đó tôi có đặt dấu hỏi rằng tại sao một nhạc sĩ tài ba, rất bén nhậy trước nỗi đau, trước những chia lìa của con người đã viết nhiều ca khúc nói lên nỗi thống khổ của quê hương, vậy mà sau ngày đất nước hoà bình, thống nhất mà con người Việt Nam vẫn còn phải tiếp tục kinh qua đau khổ, mất mát nhưng ông lại không viết lên được một lời ca nào. Chuyện học tập cải tạo, chuyện vượt biên, vượt biển, những cái chết vì bom mìn mà thanh niên Việt phải tiếp tục hi sinh để làm nghĩa vụ quốc tế ở đất nước láng giềng không làm rung động được con tim của ông như thời chiến tranh nữa sao?
Đầu thập niên 1980, một tình ca mới của Trịnh Công Sơn được truyền ra hải ngoại, bài “Em còn nhớ hay em đã quên” nhưng dưới bút danh Hồng Ngọc. Bài nhạc có sức thu hút ngay vì ai xa quê hương mà lòng không day dứt nhớ về chốn cũ.
Em còn nhớ hay em đã quên nhớ Sài Gòn mưa rồi chợt nắng nhớ phố xưa quen biết tên bàn chân nhớ đèn đường từng đêm thao thức Sáng che em vòm lá me xanh
Em còn nhớ hay em đã quên bên hàng xóm đôi khi ghé thăm có hai mùa vẫn đi về có con đường nằm nghe nắng mưa
Em ra đi nơi này vẫn thế lá vẫn xanh trên con đường nhỏ vườn xưa vẫn có tiếng Mẹ ru có tiếng em thơ có chút nắng trong tiếng gà trưa
Em còn nhớ hay em đã quên nhớ đường dài qua cầu lại nối nhớ những con kênh nối hai dòng sông nhớ ngựa thồ ngoại ô xa vắng nỗi xôn xao hàng quán đêm đêm
Em còn nhớ hay em đã quên trong lòng phố mưa đêm trói chân dưới hiên nhà nước dâng tràn phố bỗng là dòng sông uốn quanh
Em còn nhớ hay em đã quên nhớ Sài Gòn những chiều ngợp gió lá hát như mưa suốt con đường đi có mặt đường vàng hoa như gấm có không gian màu áo bay lên
Em còn nhớ hay em đã quên khi chiều xuống bên sông nước lên én nô đùa giữa phố nhà có nắng vàng lạc trên lối đi
Em ra đi nơi này vẫn thế vẫn có em trong tim của mẹ thành phố vẫn có những ước mơ vẫn sống thiết tha vẫn lấp lánh hoa trên đường đi
Em còn nhớ hay em đã quên nhớ Sài Gòn những chiều gặp gỡ nhớ món ăn quen nhớ ly chè thơm nhớ bạn bè chào nhau quen tiếng phố em qua gạch ngói quen tên
Em còn nhớ hay em đã quên quê nhà đó bao năm có em có bóng dừa có câu hò có con đò chở mưa nắng đi
Sau đó là bài “Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui”
Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui chọn những bông hoa và những nụ cười tôi nhặt gió trời mời em giữ lấy để mắt em cười tựa lá bay
Mỗi ngày tôi chọn đường mình đi đường đến anh em đường đến bạn bè tôi đợi em về bàn chân quen quá thảm lá me vàng lại bước qua
Và như thế tôi sống vui từng ngày và như thế tôi đến trong cuộc đời đã yêu cuộc đời này bằng trái tim của tôi
Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui cùng với anh em tìm đến mọi người tôi chọn nơi này cùng nhau ca hát để thấy tiếng cười rộn rã bay
Mỗi ngày tôi chọn một lần thôi chọn tiếng ru con nhẹ bước vào đời tôi chọn nắng đầy, chọn cơn mưa tới để lúa reo mừng tựa vẫy tay
Và như thế tôi sống vui từng ngày và như thế tôi đến trong cuộc đời đã yêu cuộc đời này bằng trái tim của tôi
Mỗi ngày tôi chọn ngồi thật yên nhìn rõ quê hương, ngồi nghĩ lại mình tôi chợt biết rằng vì sao tôi sống vì đất nước cần một trái tim
*
Trong di sản âm nhạc Trịnh Công Sơn để lại, ca từ trong bài “Gia tài của Mẹ” có lẽ vẫn còn tiếp tục làm rung động con tim người Việt với hệ lụy chiến tranh và tương lai đất nước.
Một ngàn năm nô lệ giặc Tầu một trăm năm đô hộ giặc Tây hai mươi năm nội chiến từng ngày gia tài của mẹ, một rừng xương khô gia tài của mẹ, một núi đầy mồ
Một ngàn năm nô lệ giặc Tầu một trăm năm đô hộ giặc Tây hai mươi năm nội chiến từng ngày gia tài của mẹ, ruộng đồng khô khan gia tài của mẹ, nhà cháy từng hàng
Một ngàn năm nô lệ giặc Tầu một trăm năm đô hộ giặc Tây hai mươi năm nội chiến từng ngày gia tài của mẹ, một bọn lai căn gia tài của mẹ, một lũ bội tình.
Một ngàn năm nô lệ giặc Tầu Một trăm năm đô hộ giậc Tây Hai mươi năm nội chiến từng ngày Gia tài của mẹ để lại cho con Gia tài của mẹ là nước Việt buồn
Dậy cho con tiếng nói thật thà Mẹ mong con chớ quên mầu da Con chớ quên mầu da nước Việt xưa
Mẹ mong con mau bước về nhà Mẹ mong con lũ con đường xa Ôi lũ con cùng cha quên hận thù
Lời ca này và nhiều ca khúc khác có trong một viết “Cuộc hành trình làm người Việt Nam qua Trịnh Công Sơn” của Thế Uyên in trong tập đoản văn Đoạn đường chiến binh (tr. 101-117) xuất bản năm 1970 ở Sài Gòn. Sau ngày Trịnh Công Sơn mất, trong nước đăng lại bài này trong tuyển tập “Trịnh Công Sơn: cuộc đời, âm nhạc, thơ, hội hoạ và suy tưởng” (tr. 193-200) nhưng cắt bỏ những câu đầu của bài hát, chỉ giữ 6 câu cuối, vì lãnh đạo Việt Nam không chấp nhận cuộc chiến đã qua là nội chiến, như Trịnh Công Sơn đã nhìn thế.
Nhiều đoạn văn của Thế Uyên nhắc đến sự can dự cuả ngoại bang Nga-Mỹ-Tầu và bản chất phi lý của cuộc chiến cùng một số ca từ khác của Trịnh Công Sơn trong bản gốc cũng đã bị cắt bỏ, như “Ngày dài trên quê hương”, “Tình ca người mất trí”.
*
Bàn về con người chính trị của Trịnh Công Sơn là một đề tài gây nhiều tranh cãi.
Bìa băng nhạc Hát cho quê hương Việt Nam 2 trên báo xuất bản ở Sài Gòn trước năm 1975 Ở đây tôi chỉ muốn đưa ra nhận xét là nếu Trịnh Công Sơn không sống ở miền Nam thì những “Kinh Việt Nam”, “Ca khúc da vàng”, “Ta phải thấy mặt trời”, “Thần thoại quê hương – tình yêu và thân phận” và những băng nhạc Hát cho quê hương Việt Nam với tiếng hát Khánh Ly đã không được ra đời và tài năng của Trịnh Công Sơn nếu rơi vào chế độ miền Bắc thì cũng chung số phận như Văn Cao, như Trần Dần.
Trong những năm cuối đời, Trịnh Công Sơn sáng tác bài “Tiến thoái lưỡng nan” mà theo nhiều người thân với ông kể lại đó là phản ánh đúng con người chính trị của Trịnh Công Sơn nhất, là phải chịu đau thương giữa hai lằn đạn.
Gia tài âm nhạc Trịnh Công Sơn để lại, nhất là những bài ca cho hoà bình Việt Nam là những ca khúc đã làm nên tên tuổi Trịnh Công Sơn, chứ không phải những tình ca, đáng lí ra phải được tiếp tục hát lên, tiếp tục vinh danh vì nhờ có một xã hội tương đối tự do và có nhân bản mà những ca từ đó đã được khai sinh.
Ngày nay trong nước vẫn còn cấm phổ biến nhiều ca khúc vì hoà bình, trong khi hải ngoại phản đối tổ chức hát nhạc Trịnh, cả hai việc đều không thể hiện lí tưởng tự do nhân bản mà con người Việt Nam đã hằng ấp ủ và theo đuổi.
(Ảnh trong bài của tác giả)
© 2008 talawas
-------------------------------------------------------------------------------- [1]Nguyễn Mâu, N. D.B. Ngành đặc biệt (Special Branch) Tập I, tác giả tự xuất bản, San Jose 2007
|
nguồn: Talawas
|