- Đúng vào lúc Đài VTV1 phát chương trình “Những chuyện lạ Việt Nam” về nghệ sĩ khẩu cầm Tòng Sơn thì một chàng trai dáng nhỏ nhắn kêu cổng nhà tôi. Chỉ với một cánh tay trái, anh dẫn chiếc Honda qua cổng một cách dễ dàng.

Đó là Nguyễn Thế Vinh, chàng nghệ sĩ nghiệp dư, chỉ với một tay chơi hai nhạc cụ vừa khẩu cầm vừa guitar khi xuất hiện trong đêm nhạc “Cõi tình - Trịnh Công Sơn” và một số tụ điểm ca nhạc tại Sài gòn tháng 7-2004, đã được khán giả chú ý đặc biệt.

Điều tôi không ngờ Vinh lại chính là “cậu bé” trông xe tại một chung cư ở đường Trần Hưng Đạo mà tôi đã gặp mười mấy năm trước khi đến thăm ông anh rể của mình. Thật ra hồi đó Vinh đang là sinh viên Trường ĐH Kinh tế TP.HCM, nghỉ hè kiếm việc làm thêm, nhưng Vinh vốn bé nhỏ, lại mất cánh tay phải nên nhìn chỉ như một cậu bé 15-16 tuổi.

Mùa hè năm 1990 ấy là một cái mốc không thể quên với Vinh: nhờ có tiền trông xe, Vinh được sở hữu cây đàn guitar đầu tiên trong cuộc đời mình. Tôi cũng đã quên hẳn Vinh vì ít có dịp vào Sài Gòn; ông anh rể tôi thì đã mất. Nay bỗng gặp lại khi Vinh ra Huế giúp Công ty Thanh Trà tìm hiểu thị trường và mới có dịp tìm hiểu cuộc đời đầy những bất hạnh nhưng cũng đầy những nỗ lực vượt qua thử thách của chàng trai đất Bình Thuận này.

Ông nội Vinh là anh ruột anh rể tôi. Ông là liệt sĩ hi sinh trong những ngày đầu cuộc kháng chiến chống Pháp tại Bình Thuận. Vậy mà sự đời thật trớ trêu, gần 30 năm sau khi đất nước đã ở bên ngưỡng cửa hòa bình, bố của Vinh trong sắc áo lính sư đoàn 23 quân đội Sài Gòn lại mất tích trong một cánh rừng tỉnh Kontum! Cậu bé Vinh lúc đó mới 4 tuổi, chưa cảm nhận được sự mất mát đau đớn ấy. Chỉ người mẹ trẻ, mãi không thấy chồng trở về khi bầu trời đã dứt tiếng bom đạn, cứ gạt nước mắt lầm lũi tìm tới những trại cải tạo dò hỏi tin chồng.

Nhưng tuổi thơ của Vinh không chỉ có nỗi bất hạnh ấy.

Giữa lúc cả bốn anh chị em của Vinh cùng với gia đình bên ngoại phải rời bỏ toàn bộ gia sản ở thị xã Phan Thiết về quê dựng tạm mái nhà bằng ván ép trên cồn mả bỏ hoang đầy cây gai lưỡi long để cuốc đất kiếm sống thì một buổi sáng, khi Vinh vừa tỉnh giấc bỗng nghe tiếng mẹ kêu thất thanh đầu hồi nhà: “Ba ơi! Con chết đây... Con ơi! Mẹ đi với ba các con đây...”. Cả nhà chạy ra thì thấy mẹ Vinh đã ngã gục bên cạnh chai thuốc rầy. Sau này Vinh mới biết không hẳn là mẹ liều thân do phút chốc xốc nổi, cạn nghĩ.

Trước đó, có lần mẹ đã than thở cùng ông ngoại: “Thôi, tình thế này để con kiếm chai thuốc rầy là xong, chứ năm mẹ con bám cả vào ông, nhà chục miệng ăn, sống vất vưởng thế này thì chết còn hơn!”... Chưa hết, gần một năm sau cái chết thảm thương của mẹ, ông ngoại nhận nuôi hai con bò, trong một lần đưa bò xuống sông Lũy uống nước, Vinh bị ngã gãy cánh tay phải. Bệnh viện ở xa, phải nhờ một thầy lang trong làng cứu chữa nhưng không may cánh tay Vinh bị hoại tử, Bệnh viện Phan Rí đành phải cắt cụt đến gần bả vai! Vẫn chưa hết, mấy năm sau, người anh trai của Vinh cũng theo bước người mẹ bất hạnh đi tìm người cha xấu số!...

Nhưng Vinh may mắn có ông ngoại bền bỉ gan góc và dẻo dai như những bụi tre làng vững vàng trước mọi cơn dông tố, một tấm gương gần gũi để Vinh noi theo. Ông ngoại quê Đà Nẵng, vào Phan Thiết khởi nghiệp chỉ với đôi bàn tay trắng, làm nghề bốc xếp gạo, rồi kéo xe... Tuy vậy, ông bà lại rất chăm lo việc ăn học cho đàn con cháu đông đúc đến chín người.
- Ông ngoại con còn đi khai hoang cồn cát để trồng dưa, thứ dưa lấy hạt bán tết đó. Đi đâu ông ngoại cũng cho con đi theo. Nhiều đêm cùng ông ra sông kéo lưới, kéo không nổi con nhào xuống sông luôn. Chỗ trồng dưa không có nước, lại cách nhà 6-7km, con thường phải về nhà gánh nước lên, rồi đi bắt con giông chuyên ăn ngọn dưa...

- Không còn tay phải, khi gánh nước Vinh trở vai thế nào?

- Con chỉ gánh vai trái, mỏi thì nghỉ. Lúc đầu cũng khó lắm, nhưng tập mãi rồi quen, cũng như khi tập viết thôi. Bị gãy tay phải nằm viện hơn một tháng nhưng con vẫn được lên lớp...

Vinh kể những nỗi vất vả cơ cực của tuổi thơ mà miệng luôn cười tươi. Mồ côi bố mẹ, gãy tay phải từ năm lớp 3, khi ông ngoại mất thì ở với dì, làm đủ thứ nghề để có tiền ăn học lên đại học. Đối với Vinh làm việc còn là niềm vui sống, có thêm bạn bè để đỡ cô quạnh. Từ năm học cấp III Vinh đã biết hớt tóc, sửa xe đạp, chế ra “máy” bơm sơn xe cho bạn học...

Tất cả đều miễn phí, bù lại Vinh được niềm vui luôn có bạn bên mình và lòng tự tin rằng mình cũng có thể làm được mọi việc như những người nguyên vẹn cả đôi tay. Riêng chuyện học đàn thì gian khổ hơn nhiều vì chẳng có thể học ai:

-... Thấy người ta đánh đàn thèm quá, đánh dây buông thì được, nhưng làm sao bấm ra nốt? Con loay hoay thử đủ cách: dùng chân thẻ hương cột vào ống tay cụt, rồi lấy ống nhôm một đầu lồng vào ống tay cụt, đầu kia cắt gọt thành hình móng tay để gẩy, mất công, đau mỏi ê ẩm cả người nhưng chẳng kết quả. Thôi, mình một tay thì thử tìm cách dùng một bàn tay vừa bấm nốt, vừa gẩy; con dùng ba ngón bấm nốt, còn ngón út để gẩy...

Sẵn cây đàn của đứa con trai tôi đang đi học xa, Vinh cầm lấy đàn, vừa nói vừa “diễn”:

- Lúc đầu con mày mò cực nhọc như thế sau mới nghĩ: mình một tay, sao cứ phải cầm đàn theo cách thiên hạ; con bèn xoay ngược bàn tay, dùng ngón trỏ để gẩy...

Không còn là những nốt nhạc rời rạc nữa. Tiếng đàn vang lên những hợp âm quen thuộc da diết. Một bài hát của Trịnh Công Sơn: Trời cao đất rộng một mình tôi đi / Một mình tôi đi / Đời như vô tận một mình tôi về / Với tôi...

Thấy Vinh đàn “ngon” quá, tôi thử búng vài nốt theo cách xoay ngược bàn tay cầm đàn. Lại vẫn là những tiếng kêu đứt quãng, vô hồn. Thì ra phải công phu lắm Vinh mới đàn được “dễ” như thế.

- Con tập từ năm lớp 6 đến lớp 9 mới đàn được bài đầu tiên. Tìm được cách đánh rồi, nhưng ban đầu chỉ gẩy được bản nhạc với từng nốt đơn lẻ; sau mới tập thể hiện các hợp âm. Mỗi hợp âm phải tập cả tháng mới thành thục, không vấp váp. Để biểu diễn được thì con phải tập đến mức không cần nghĩ gì đến các ngón tay bấm nốt nào nữa...

- Thế còn thổi harmonica?

- Ban đầu con cũng loay hoay mãi, có lúc thử dùng cả chân để kẹp harmonica. Sau con vẽ ra một bộ phận gắn harmonica lên thùng cây guitar... À, ngày mai mời ông đến phòng trà Hawaii xem con biểu diễn...

Vinh chợt dừng lời, chuông điện thoại di động trong túi báo hiệu có người gọi. Vinh nói nhỏ:
- ...Vâng... Mình đang ở Huế... Hôm nào vào sẽ đến...

Nhìn bộ mặt có chút ngượng ngùng của Vinh, tôi nói đùa:

- Thế nào? Cô em nào gọi đó?

- Dạ… Một phòng trà ở Sài Gòn. Họ tưởng con còn trong đó, mời đến biểu diễn. Lâu nay con vẫn thường diễn ở chỗ chị Ánh Tuyết...

- Chà! Nổi tiếng thế rồi kia à? Thiếu gì các em mê. Chọn lấy một đám, chứ 34 tuổi rồi!

- Có khi con ở một mình thôi. Lấy rồi làm khổ người ta...

- Hỏi thật, thế đã làm khổ mấy người rồi?

- Dạ, cũng có... Đầu tiên là một cô bạn cùng lớp... Ông đừng cười, duyên nợ cũng sâu nặng lắm nhưng chưa có chuyện gì đâu. Con phải xin phép cô ấy rồi ông mới viết lên báo được. Chỉ mới yêu nhau không lấy được nhau đã là khổ rồi ông à...

Lúc tiễn Vinh ra cổng, tôi mới để ý chiếc xe Vinh đi cũng khác người: một sợi dây quấn quanh tay ga phía phải dẫn sang tay cầm ghiđông bên trái. Không “chế” ra sợi dây ấy, người chỉ còn một tay trái như Vinh không thể điều khiển được xe Honda.

Phòng trà Hawaii thuộc loại sang ở Huế. Vinh lên sàn diễn vào giờ nghỉ giải lao của các nghệ sĩ. Vinh gắn chiếc đàn harmonica vào cái giá đã lắp sẵn trên thùng guitar. Khi tiếng đàn Vinh chưa cất lên, tất cả - cả những nghệ sĩ đang nghỉ giải lao và các nhân viên phục vụ đều hướng lên sân khấu.

Người ta chú ý xem trước khi “nghe” Vinh đàn. Với một cánh tay, chơi hai nhạc cụ, quả là chuyện chưa từng có. Vinh hơi cúi người, miệng ngậm harmonica, cùng lúc các dây đàn guitar ngân lên:

Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ /... Làm sao em biết bia đá không đau /...Ngày sau sỏi đá cũng cần có nhau...

Lắng nghe bài hát quen thuộc, tôi chợt nhận ra cách phối hợp giữa hai loại đàn đã thể hiện thật “đắt” tâm tưởng của nhạc sĩ họ Trịnh. Tiếng harmonica réo rắt khi vút lên cao nghe như tiếng kêu, tiếng thét về những nỗi đau muôn thuở của kiếp người (Có điều gì gần như niềm tuyệt vọng... - TCS), còn tiếng guitar trầm lắng lại gợi nghĩ đến những nhịp chuông chùa, đến những rung động sâu thẳm của lòng người đã “ngộ” ra mọi nỗi của kiếp nhân sinh...

Căn phòng lắng lại giây lát, rồi tiếng vỗ tay vang dậy. Không chỉ là sự cổ vũ trước cách biểu diễn “lạ đời” mà chính vì sức mạnh nghệ thuật của tiếng đàn. Lúc này mới thấy rõ khuôn mặt của người nghệ sĩ với đôi mắt long lanh và nụ cười thật tươi tắn. Vinh ngẩng lên đáp lại sự ngưỡng mộ của mọi người và đàn một bài nữa.

Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi / Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt... Con tim yêu thương vô tình chợt gọi / Lại thấy trong ta hiện bóng con người.

Khi Vinh trở lại bàn, vai áo đã ướt đẫm mồ hôi dù ở trong phòng lạnh.

Mấy hôm sau gặp lại Vinh, tôi được biết trong hai ngày vào Đà Nẵng tiếp thị cho Thanh Trà, Vinh cũng đem theo cây đàn và cũng tìm đến phòng trà “chơi” chỉ để góp vui chứ không màng gì đến đồng tiền thù lao. Đến với nghệ thuật không lệ thuộc đồng tiền, kể cũng là điều hạnh phúc.

Vượt lên những bất hạnh, đem nghệ thuật gieo niềm vui và lòng tin vào khả năng kỳ diệu của con người cho thiên hạ càng là niềm hạnh phúc lớn. Nên chi trên khuôn mặt sạm nắng gió của Vinh luôn bừng sáng nụ cười tươi trẻ như chưa hề nếm trải những mất mát khổ đau đến cùng cực của cuộc đời.