Sơn không hát bằng lời, bằng giọng, mà bằng tâm hồn. Nên khi tiếng hát yếu đuối mà song gió ấy run lên thì những nếp nhăn của tâm hồn Sơn dàn chào cuộc đời trên vầng trán ở khoảng giữa mày và mắt khép ríu lại không thấy gì ngoài xúc động bên trong mình dù ngoài kia đang lửa cháy bom rơi. Đừng bình luận tiếng hát ấy, đừng nhận xét vóc dáng con người trình diễn ấy, trình diễn mà không trình diễn, thì ấy là trình diễn của Sơn, trên sân khấu, ở nhà riêng, hay trong một thân tình bạn hữu. Bởi Sơn không muốn thích, không muốn, không cần và cũng không biết diễn xuất, tâm hồn hay con người mình trước khán giả. Đối với Sơn, mình như thế là như thế, trước mình hay trước người, với một người hay với mọi người. Sơn chỉ dịch chuyển bằng âm thanh những lời sâu kín của im lặng và rung động. Dù chỉ là trích dẫn một phần nào, một phần ngàn của im lặng và rung động ấy, như khả năng hữu hạn của con người là nghệ sĩ, từ cõi mình hoang vu mà những vóc dáng thoáng qua và mất hút hay trường tồn của tình yêu (tình yêu cho người yêu) mơ mộng hay thực thể, cho quê nhà, cho quyến thuộc, cho bè bạn, cho con người và cuộc sốngbao la… và cợt đùa dụ hoặc của vinh quang, không bao giờ phủ trùm hết dù chỉ là giây phút. Niềm hoang vu ấy thuộc căn phần cội rễ của con người đích thực là nghệ sĩ đối diện cuộc đời và con người dẫn tương cận thân thương nhưng mãi hoài không bao giờ phải là đồng hành trên đường lưu lạc của nỗi niềm riêng. Cái gì đã đến đều là không đúng, không phảI, không đủ, không chỉnh. Mỗi người và mỗi thứ chỉ là một nét một chấm, chấm hỏi của ngạc nhiên hay chấm than của nuối tiếc trên một toàn khối tuyệt đối kiếm tìm ngàn đời không bao giờ gặp gỡ. Con người vẫn dừng lại bên bờ hữu hạn trăm năm, tâm não và khí lực dẫu có hút thở hết hư không này thì vẫn hao mòn theo thời gian và biến chứng thành tâm thể mình trên cuộc vận hành chuyển hoá từ kiếm tìm đến gặp gỡ đúng chính là mình ở tận cây số cuối cùng.

Vẫn tưởng sau thời này sẽ còn một thời khác, sau người này là một người khác… một cái gì đó, sẽ tới, đúng ước mong hơn. Mà quên đi con người nào cũng như bờ đá đục đẽo xoi mòn dưới ngấn nước thời gian, cũng chịu đòn phép bắt buông vùi dập, ganh đua của thể loại và tầm cỡ đối nghịch mình… bằng những hành tung và quan niệm chỉ chính xác là con người thấp lùn thế lực. Bao nhiêu là rượu để mãi không đầy khoảng trống hoang vu này. Bao nhiêu là cơn say cũng không chiếm cứ và thay thế giữa những xáo trộn và buồn phiền từ con người và cuộc đời nhiễu sự ấy. Khởi đầu có thể là như thế và sau đó thì thôi mặc, chỉ còn lại ta và bạn bè ta, kết liền thành một bộ lạc cô liêu. Ai giống, ai như, ai cùng thì đến nhập dân ốc đảo này với ta, hiền hoà và ngất ngay như tù trưởng. Quá nhiều người quen mà quá ít người thân.Những người thân lại quá ít kẻ thương mà thuần túy không hề vì vì do bởi một điều gì cả. Còn trùng khít hoàn toàn vào tâm hồn căn tính mình thì gần như không có. Những gì trọn vẹn, tận cùng đem đến, cám ơn nhưng xin lỗi, cũng đều là không phải. Cái đúng và phải tận cùng, có thể là không có ở nơi đâu. Chỉ còn mình. Mình với mình. Đầy đủ, vẹn toàn, duy nhất tuyệt đối, thân yêu, gắn bó, không suy chuyển, không hy vọng và thất vọng gì cả, không ngạc nhiên vì gặp gỡ để khỏi phiền chán phải tách lìa gì nữa cả, đó là mình, mình với mình. Xưa kia, mình với mình là rớt rơi, tan nát, hoang vu. Bây giờ, cuộc đời đã trải, nỗi niềm đã ru tiếng hát và thanh âm của tuyệt đối hắt bóng vỡ vụn quá nhiều vẫn là chưa đủ trên mặt đời sắc bong lao xao ấy. Chưa đủ bởi vì cuộc đời đa số nghe bằng thái độ, quan niệm, lập trường, thành kiến, biến hoá đi thinh âm tự thể nó vốn là như thế nào, bằng ngộ nhận và tư tâm. Quá ít con người nghe lắng, chỉ với tâm hồn hay tương cảm. Con người đánh rơi mất thiện tính mình khi trên không khí và âm thanh vẫn còn quen thói tô kẻ những vằn xanh vạch đỏ biên cương. Chỉ còn, đúng đủ nhất, là cung đàn không điệu, là lời không được nói, là cái hằn học lại đời đời chỉ riêng hơi thở phóng thu thầm lặng của con người nghe lắng lấy mình. Có chất vị nào trên cõi con người này, nồng nàn, ngọt dịu hay say sưa mà không trộn lẫn trong tận cùng dư hương nó một chút đắng cay nghiệt ngã nào! Ở Sơn không hề có đắng cay và nghiệt ngã trong đời, trên nhạc. Những kẻ khác nhìn vào thì vẫn thấy. Cuối cùng, Charlie Chaplin, hay một phía nào thổn thức. Cái thổn thức trang trí cho chuyện tình, hay cho những tình yêu lai vãng của đời người, không phải là vô can với chính mình!

Tệ hơn, ở một thời buổi nào, nghệ sĩ phải giáng phàm trong những vai tương phản mà vẫn đành thủ diễn. Không phải trong tình thế và lĩnh vực nào cũng có thể đứng ra ngoài cuộc xô lệch của một vòng quay tất yếu chưa xong. Có kẻ chờ. Có kẻ không. Có kẻ vấp vướng, vươn lên hay ngã xuống. Bây giờ thì xong rồi, mọi sự thể và nguồn cơn, và cũng chỉ còn những cây số nhỏ là đến cùng một định mệnh, dù sao, cũng lỡ làng rồi.

Đó là cái nhìn từ ngoại giới. Còn với Sơn thì chỉ là mình, chỉ là một, không trong ngoài trên dưới trước sau gì hết, về thời gian, không gian, sự kiện, cuộc chuyển dời xao xuyến của con người và cuộc sống. Nên chẳng cần để đầy hoang vu, chẳng cần xua đuổi buồn phiền, chẳng cần che lấp ngăn chia gì nữa hết… Đi qua đời mình, mỗi ngày một rõ nét mình hơn, trong tương phản, trong đối nghịch, trong xáo trộn. Hoá ra có một cái mình đơn độc, ngậm ngùi, trung trinh và chuyên nhất, là cái mình đối với chính mình. Cái mình đã nghe ra vô tận trên từng mỗi thoáng qua, nghe ra rì rào triền miên trong im lặng của con người và cuộc sống vốn ngọng câm quan năng diễn đạt nếu thiếu vắng đi tâm hồn và thiên tư người nghệ sĩ. Cái mình đã vừa hình thành, vừa dâng hiến trên từng hơi thở, cái hơi thở vừa êm đềm, vừa nhỏ nhẻ hồn nhiên đấy nhưng lại kết tinh bằng kiêu hãnh, tự hào, một thứ độc tôn của mỗi loài nghệ sĩ tự đăng quang, vì không ai hiểu đúng đủ bằng mình yêu hiểu lấy mình. Cái suy tôn bùi ngùi và niềm vui sướng lâng lâng đau đớn này con người tự ngắm soi mình trong đáy cốc long lanh. Say ư, chỉ tiễn đưa mình đôi khi ra khỏi đời này mòn cũ và chật hẹp quá chừng đi, để chỉ còn mình trở về mình, đối diện mình ấy, chỉ trong một trạng thái khác thì cái mình toàn khối qua thời gian và biến trạng ấy hiện về đầm ấm tương giao cùng tự thể nó. Qua màn mưa rưng rức của xúc động khác ấy, từ hơi men lâng lâng, ngoại giới gần gũi hơn, rõ nét hơn, gạn lọc hơn, và rõ ràng là sinh động và long lanh hơn lên một chút. Tĩnh vật thở ra màu sắc biến ảo. Con người hắt bóng tâm thức chôn vùi ra từng dáng vẻ không ngờ ngoài dự liệu. Đường nét của những sắc gọn bớt tính xô bồ thô bỉ của vật chất xa hoa. Chỉ còn lại những chút lao xao, không phải là ảo giác, của từng thực thể mong manh vi tế mà bốc thoát đúng những biểu tượng cho lý do hiện hữu và tồn tại nó. Chỉ khi cái nhìn run lên, tâm hồn nghệ sĩ mới chụp hình chính xác, không phiến diện, không lay động vẻ đẹp vô bờ loại sinh thể hay vật thể của tương giao.Có hai cách và hai loại say sưa: say sưa của trần gian thì ngã xuống, của thiên giới thì bay lên. Trường hợp Sơn thì có lẽ la đà ở giữa. Bởi vì ở thể trạng và định mệnh của Sơn, chỉ khi cái nhìn không cần run nữa, vì không còn một chút xao xuyến nào của vọng tâm về bất cứ gì, thanh thản hồn nhiên như dáng, như nét, như nhanh, như từ, thản nhiên từ định tĩnh, đã tách lìa tất cả mọi sự thể lẫn ý niệm về sự thể ấy, mà chính mình cũng là một sự thể mênh mông, thì trạng thái bộc phát xảy ra. Khi ấy âm thanh chính là không khí. Và chỉ khi ấy, may ra, cuộc cung hiến hồn nhiên của nghệ sĩ và dời này còn lưu dấu không nguôi qua thời gian hay không gian.

Đâu đó trong hoang vu định mệnh này, tôi mãi hoài khao khát đáp ứng đúng đủ tiếng kêu mình phải ra cuộc đời. Nhưng không hề có. Sự ngưỡng mộ của đời dành cho nghệ sĩ, thực sự chỉ là đối với tài năng, sắc vóc hay chút ấn tượng thể hiện được ra cõi ngoài tương giao được, còn cõi trong riêng tư khép kín thì mãi hoài khép kín, thăm thẳm lẻ loi.

Những tấp nập lao xao từ bốn phía trời kêu réo hỏi han thăm viếng ấy, vốn là không phải. Mỗi người chỉ một mình. Mỗi đời chỉ một nét. Chẳng ai và chẳng đâu là một đáp ứng gắn bó vẹn toàn. Cuối cùng tất cả ra đi chỉ mình Sơn ở lại, trong cái nôi êm đềm của quyến thuộc thật sum vầy. Cuộc hành trình trở về mình muôn thuở của nghệ sĩ thường pha lẫn chút máu hư không của đạo sĩ. Có lẽ trở về mình, vỗ về âu yếm với lấy chính mình lại yên ấm và nguôi ngoai hơn. Bởi vì cho cùng thì cũng chẳng ai hiểu và yêu được mình cho bằng mình yêu lấy chính mình - niềm yêu ngửa mặt lên trời của con sơn dương đơn độc một mình trên đỉnh non cao hay của một vầng trăng cô quạnh chỉ soi lấy đêm trường mình lạnh vắng.

Còn tình yêu ư. Làm gì có thực. Thuở nhỏ là tình yêu mộng tưởng, trong vắt như pha lê, ngọt ngào như trái chín, đôi khi ta yêu người, đôi khi người yêu ta. Có cần gì phải đối đáp qua về. Nếu có thì chỉ mờ ảo thoảng nhạt, cuộc tình chưa đủ tấu mấy nốt của thanh âm thì đã chuyển dời tan rã. Còn lớn lên ư, lớn lên trong sâu thẳm của tâm hồn, trong gian nan của thời thế, trong lấp lánh của đèn. Có chắc là người yêu ta không, dù bằng vượt trùng dương hay xé trời cao mà tìm về, thật điên cuồng và chan chứa đấy. Chắc gì là tình yêu. Một tình yêu có thật khi đối tượng của tình yêu ấy chẳng cần phải là gì cả, hoặc nếu có là gì thì cũng không yêu vì những gì ấy, sắc bóng đắp lên ngoại giới một con người, không hào quang, không nhãn hiệu, không phương thế nào trong cuộc sống và trên những điều kiện quy ước mà loài người đòi hỏi. Người yêu ta hay yêu tên tuổi ta, yêu âm thanh tiết tấu hay yêu thương huyền thoại sau lưng ta lìa bỏ, hay yêu bằng dùng ta như lớp khăn quàng kim tuyến lóng lánh của thành công khoác lên vai cho mình lộng lẫy mà tôn xưng cùng kẻ khác. Ta đáp lại tất cả, nhận lấy mà vui say cùng tất cả, nhưng khi nhìn xuống đáy chai trống lốc, phải nhận rằng chỉ có rượu yêu ta, vì rượu ở lại cùng ta còn các người thì tan trôi hết. Không phải bao giờ cũng có cuộc tan trôi tuyệt vời của Johann Strauss với người ca sĩ bên bờ thành Vienne một thuở nào… Không có nhạc này, không có văn kia, cuộc đời vẫn tiếp tục ra vào lên xuống những bậc thang bằng điều kiện và cách thế ấy của con người. Chỉ khi nào không có ta mà đời và người không sống nổi thì đó mới đích thực là yêu. Bởi vì mỗi người chỉ là phân nửa, và mỗi người sống què quặt hao mòn, mất mát mình mà không biết. Như người thương tật chỉ bớt đi phân nửa phần thể hiện sống cái sống đúng đủ của mình. Chỉ khi nhận ra một con người nào đó chính là phân nửa nữa của cuộc đời, phân nửa định mệnh mình, ta có người thì hai nửa ấy hợp thành một, cuộc đoàn viên vẹn toàn của một hợp nhất. Còn ta không có người thì chỉ sống có phần nửa của mình, cái phân nửa khuyết lệch long đong. Chỉ bao giờ cuộc đời này hay một con người, hiện ra đích thực, yêu mến, ái mộ hay gì đi nữa đến mức độ ấy, thì mới có thể gọi đó là tình yêu, hay tình gì đó đích thực được. Còn có hay không có cũng vẫn nhơn nhơn sống được với vòng quay sở hữu của mình, thì xin đừng bao giờ nghe hát ca hay nghe lắng lời ca hát của tình yêu, bất cứ yêu gì hay yêu ai. Điều nhận ra ấy là điều kiện đích thực và cao tột của tình yêu. Ngoài ra những gì là động lực cho em đến cùng ta chỉ là áo khoác, tên tuổi, hào quang nói chung là sắc bóng chỉ mới diễn tấu được sức dung chứa chỉ một phần trăm cái ta hoang vu đói khát. Hiểu như thế thì tất cả mọi gặp gỡ đều chỉ là vĩnh biệt. Để chỉ còn ta sống chết với một mình ta. Để ta về cõi mình đầy và đủ bằng một mình ta. Thế nhưng ta không hờn dỗi cuộc đời và oán trách một ai. Bởi vì tầm cỡ mỗi con người sinh ra để sống cõi khổ này chỉ vừa như thế. Cái gì cũng phải cân đo đong đếm, kể cả đối tượng của tình yêu. Mà ta thì vô thể dạng, vô điều kiện, như cái bao la bát ngát vô cùng tận của cái trời ngoài và cái heo hút vô biên của ta trong. Cuối cùng tất cả làm ta mỏi và mệt. Mỏi quá chừng rồi, nên đôi khi chỉ mong buông duỗi nơi bờ cao naò đó, với thinh không vô bờ nhìn xuống. Xin cho ta yên. Chan chứa niềm yêu cho đời, tha thiết niềm tin cho người. Ta yên lòng ôm đời ngủ muộn! Không phải ngủ để chôn vùi hay quên lãng. Mà để sống trong giấc ngủ cái phần ta hoang vu nghìn kiếp một mình đời bóng phù sinh.